《陈雷文选》

 | | | 转寄

写hō͘ 学生朋友ê代志 32 - 物理ê世界

作者 陈雷 2019.12.15

（Siá hō͘ ha̍k-seng pêng-iú ê tāi-chì)（写hō͘ 学生朋友ê代志 32）

Bu̍t-lí ê sè-kài / 物理ê世界

Bu̍t-lí ê sè-kài piáu-bīn khoaⁿ--lai sī chin hok-cha̍p bô-kâng ê hiān-siōng, pau-hâm kok-chióng bô-kâng ê goân-sò͘ （element, bu̍t-chit（matter）, chhiⁿ-thé, lêng-liōng ( energy), sīm-chì sî-kan......put-kò kīn-tāi sì-pah tang kho-ha̍k ê gián-kiù chèng-bêng, i sī chi̍t-ê chin kui-chek ê sè-kài, lóng-chóng chun-siú kúi-tiâu ki-pún kan-tan ê kui-chek. Lí nā-sī bu̍t-lí ha̍k-ka, sīm-chì ē-tàng kā só͘-ū ê hiān-siōng, ùi siōng-sió ê Q-chú(qoark）kàu siōng-tōa ê ú-tiū, ùi lán só͘-chai siōng-chá ê sî-kan(ú-tiū chhut-sì)kàu siōng-bóe ê sî-kan(ú-tiū kiat-sok）, iōng chit-tiâu tn̂g-tn̂g ê sò͘-ha̍k kong-sek piáu-hiān chhut--lâi......Che kám m̄-sī chi̍t-ê kî-chek？

物理ê世界表面看--来是真复杂无仝 ê 现象, 包含各种无仝 ê元素(element), 物质 (matter) , 星体, 能量( energy), 甚至时间.....不过近代400 冬科学 ê 研究证明, 伊是一个真规则 ê 世界, 拢总遵守几条基本简单ê规则. 你若是物理学家, 甚至ē-tàng kā 所有ê现象, ùi上小 ê Q子（qoark）到上大ê宇宙, ùi咱所知上早ê时间 (宇宙出世) 到上尾ê时间 (宇宙结束), 用一条tn̂g-tn̂g ê 数学公式表现出--来.....Che 敢m̄是一个奇迹？

Bu̍t-lí ê sè-kài iáu-ū chi̍t-ê lí siūⁿ-bē-kàu ê kî-chek. Chū-jiân ê hiān-si̍t(reality）kap lán ji̍t-siông kám-koan ê keng-giām kî-si̍t bô it-tēng it-tì, sīm-chì tùi-hoán, chhin-chhiūⁿ sî-kan siū ka-sok ê éng-hióng ē piàn-bān, chhin-chhiūⁿ kng（light）tông-sî sī pho-tōng(wave)iā-sī chit-lia̍p(particle). chi̍t-lia̍p kong-chú tông-sî chûn-chāi tī bô-kâng ê só͘-chāi(localization)......chióng-chióng kî-khá ê liōng-chú le̍k-ha̍k(qoantam mechanic）ê sè-kài, lí bô-hoat-tō͘ sióng-siōng. Put-kò chhiáⁿ-lí ē kì--tit, che m̄-sī chū-jiân-kài ê mô͘-su̍t, che sī bu̍t-lí ki-pún ê hiān-si̍t, keng-kòe kho-ha̍k ê ba̍k-chiu chiah ū hoat-tō͘ keng-giām, liáu-kái ê hiān-si̍t.

物理ê世界iáu有一个你想bē到ê奇迹. 自然ê现实(reality) kap咱日常感官ê经验其实无一定一致, 甚至对反. 亲像时间受加速ē变慢, 亲像光 ( light ) 同时是波动( wave) 也是质粒 ( particle ), 一粒光子（photon ) 同时存在tī 无仝 ê所在(localization)....种种奇巧ê量子力学（qoantam mechanic）ê世界, 你无法度想像. 不过请你ē记--得, che m̄是自然界ê魔术, che是物理基本ê现实. 经过科学ê目睭chiah有法度经验, 了解 ê 现实.

Lí ē chìn-chi̍t-pō͘ mn̄g, chia-ê ki-pún kui-chek sī án-chóaⁿ lâi--ê?Che lán chín bô tap-àn, he̍k-chiá sī oân-choân khò ki-hōe(random chance), he̍k-chiá sī jîn-lūi tì-sek hoān-ûi í-gōa, éng-oán bē-tàng hôe-tap ê būn-tê. Chóng--sī bu̍t-lí ê sè-kài ún-chún lán khòaⁿ lú-chē, chhin-chhiūⁿ chi̍t-ê thǹg pòaⁿ-kng ê bí-lú, lú hō͘ lán ài-beh khòaⁿ lú-chē, kám-kak sîn-bi̍t, kèng-ùi, bí-lē, thê-seng lán ê sim-lêng, sīm-chì chông-pài ê chong-kàu kám.

你ē进一步问, chia ê基本规则是按怎来--ê?Che咱 chín无答案, 或者是完全靠机会（random chance), 或者是人类知识范围以外, 永远 bē-tàng 回答 ê 问题. 总--是物理 ê世界允准咱看lú chē, 亲像一个thǹg半光ê美女, lú hō͘咱爱 beh看 lú chē, 感觉神密, 敬畏, 美丽, 提升咱ê心灵, 甚至崇拜ê宗教感.

（Chok-chiá chù:chhiáⁿ-iōng pe̍h-ōe-jī)（作者注：请用白话字）