《陈雷文选》

 | | | 转寄

写hō͘学生朋友 ê 代志 18 - 台湾话 kap 台湾字

作者 陈雷 2019.11.24

（Siá hō͘ ha̍k-seng pêng-iú ê tāi-chì 18）（写hō͘学生朋友 ê 代志 18）

Tâi-oân ōe kap Tâi-oân jī / 台湾话 kap台湾字

Che sī chit-ê khah hok-cha̍p tān-sī chin-á toing-iàu ê tāi-chì. Hok-cha̍p in-ūi khan-siap tio̍h Tâi-oân ê le̍k-sú, toing-iàu in-ūi I kui-hoān Tâi-oân-lâng ê tēng-gī. Bô Tâi-oân-ōe, Tâi-oân-jī, tō bô Tâi-oân-lâng chit-ê kài-liām.

Che 是一个khah 复杂但是真á重要 ê 代志. 复杂因为牵涉tio̍h 台湾 ê 历史, 重要因为伊规范台湾人 ê 定义. 无台湾话, 无台湾字, tō无台湾人这个概念.

Tâi-oân-ōe sī keng-kòe kúi pah-nî kap tâi-oân le̍k-sú chò-hóe ián-hòa chhut--lâi ê ōe-gú. Sui-jiân chú-iàu lâi-goân sī choân-chiu, chiang-chiu ōe, m̄-kú i ū goân-chū-bîn, pêⁿ-po͘-cho̍k ōe ê éng-hióng, koh-khah ū gōa-lâi se-pan-gâ gú, phû-tô-gâ gú, Hô-lan ōe kap kīn-tāi Ji̍t-gú, Eng-gú, hôa-gú chin-tōa ê éng-hióng. I ū ka-tī ê te̍k-cheng, te̍k-sû ê gú-sû gú-hoat, chhin-chhiūⁿ chin kui-lu̍t ê im-tiāu piàn-hòa, sè-kài siōng bô kî-tha ê gú-giân ū. Tâi-oân-ōe sī Tâi-oân to̍k-iú ê gú-giân.

台湾话是经过几百年kap台湾历史做伙演化出--来 ê 话语. 虽然主要来源是泉州, 漳州话, m̄-kú伊有原地住民, 平埔族话ê 影响, koh-khah有外来西班牙语, 葡萄牙语, 荷兰话 kap近代日语, 英语, 华语真大ê 影响. 伊有家己 ê 特徵, 特殊 ê语词语法, 亲像真规律 ê 音调变化, 世界上无其他 ê 语言有. 台湾话是台湾独有 ê 语言.

Tiong-kok chiàm-léng Tâi-oân liáu-āu, tē-it hāng tō sī siau-bia̍t Tâi-oân-ōe, thang-lâi siau-bia̍t Tâi-oân jīn-tông, si̍t-hêng bûn-hòa bia̍t-cho̍k(cultural genocide). Keng-kòe té-té 70 tang, Tâi-gú piàn-chó giâm-tiōng ûi-ki gú-giân(severely endangered language). Bo̍k-chêng ê sè-bīn nā bô kái-piàn, koh 1, 2 tāi ê sî-kan tō ē bia̍t-choa̍t, éng-oán siau-sit.

中国政权占领台湾了后, 第一项tō是消灭台湾话通来消灭台湾认同, 实行文化灭族 （cultural genocide). 经过té-té 70 冬, 台语变做严重危机语言（severely endangered language). 目前 ê 势面若无改变, Koh 1, 2 代 ê 时间tō ē 灭绝, 永远消失.

Tâi-oân-jī mā-sī ham Tâi-oân le̍k-sú chò-hóe ián-hòa chhut--lâi. Hô-lan lâng khòng-chè Siraya thó͘-tē kî-kan, chè-chō Sin-káng-bûn siá Siraya ōe. Āu-lâi Eng-kok thoân-kàu-sū tī Tâi-oân thui-kóng pe̍h-ōe-jī, tō-sī Tâi-oân-jī. Ùi Tâi-oân Kàu-hòe Kong-pò sǹg-khí, í-keng ū tāi-iok 135 tang. Pe̍h-ōe-jī chin iông-ī o̍h, hoân-nā ē-hiáu kóng Tâi-oân-ōe ê lâng, chin-kín tō o̍h ē-hiáu tha̍k siá.

台湾字mā是ham台湾历史做伙演化出--来. 荷兰人控制Siraya土地期间, 制造新港文写Siraya话. 后来英国传教士tī 台湾推广白话字, tō是台湾字. Ùi 台湾教会公报算起, 已经有大约135冬. 白话字真容易学, 凡若ē晓讲台湾话 ê人, 真紧tō 学ē晓读写.

Tiong-kok chèng-koân lâi liáu-āu, giâm-keh kìm-chí Tâi-oân-ōe, pe̍h-ōe-jī kap pe̍h-ōe-jī hong-hù ê bûn-hiàn, tì-sú 1960, 1970 nî-tāi, it-poaⁿ Tâi-oân-lâng kiò-sī Tâi-oân-ōe bô jī. Keng-kòe Ông Iok-tek kàu-siū , Tēⁿ Liông-úi kàu-siū tn̂g-nî kek-bēng sèng ê khé-bông, 1980 í-āu khai-sí ū tāi-chiòng-sèng ho̍k-heng Tâi-gú-bûn ê ūn-tōng. Hit chām in-ūi hàn-jī choa̍t-tùi kiông-sè ê kheh-koan hiān-si̍t, tāi-pō͘-hūn Tâi-bûn sú-iōng hàn-jī kap lô-má-jī hap-iōng, kiò-chò hàn-lô.

中国政权来了后, 严格禁止台湾话, 白话字kap白话字丰富 ê文献, 致使1960 , 1970 年代, 一般台湾人叫是台湾话无字. 经过王育德教授, 郑良伟教授tn̂g年革命性 ê 启蒙, 1980 以后开始有大众性复兴台语文 ê运动. Hit 站因为汉字绝对强势 ê 客观现实, 大部份台文使用汉字kap 罗马字合用, 叫做汉罗.

Tiong-kok chèng-koân tùi bîn-kan bó-gú ho̍k-heng ūn-tōng chū-lâi sī kiâⁿ chi̍t-kha tòng chi̍t-pō͘, bô-thêng chó͘-gāi. In chú-tō nn̄g-thò lô-má-jī phin-im, nn̄g-thò hàn-jī(pau-hâm só͘-kóng ê ‘chiàⁿ-jī ‘）, lâi kiáu-jiáu Tâi-bûn su-siá, koh lī-iōng chèng-hú chu-goân, kó͘-bú iōng choân-pō͘ hàn-jī siá Tâi-bûn, ap-chè lô-má-jī, te̍k-pia̍t sī pe̍h-ōe-jī. Bo̍k-tek sī chó͘-tòng Tâi-oân-jī ê thoân-thóng, kā Tâi-oân-ōe, Tâi-oân-jī ngē kho͘ tiàm hôa-gú lāi-té.

中国政权对民间母语复兴运动自来是行一脚挡一步, 无停阻碍. In主导二套罗马字拼音, 二套汉字（包含所讲 ‘正字’）, 来搅扰台文书写. koh 利用政府资源, 鼓舞用全部汉字写台文, 压制罗马字, 特别是白话字. 目的是阻挡台湾字 ê 传统, kā台湾话, 台湾字ngē kho͘ tiàm华语内底.

Tān-sī gú-giân ha̍k-ka tông-ì, hàn-jī bē-tàng oân-choân piáu-ta̍t Tâi-oân-ōe. In-ūi Tâi-oân-ōe kap hôa-gú sī bô-kâng hē-thóng ê gú-giân. Tâi-oân-ōe khò im lâi siá. Tiong-kok ōe khò jī-hêng lâi siá. Choân-pō͘ iōng hàn-jī siá Tâi-bûn sī sí-lō͘ chit-tiâu. Tâi-oân-jī ê chiong-lâi sī choân lô-má-jī, iā-chiū-sī ū 135 tang thoân-thóng ê pe̍h-ōe-jī.

但是语言学家同意, 汉字bē-tàng完全表达台湾话. 因为台湾话kap华语是无仝系统 ê 语言. 台湾话靠音来写. 中国话靠字型形来写. 全部用汉字写台文是死路一条. 台湾字 ê 将来是全罗马字, 也就是有135冬传统 ê 白话字.

Gú-giân ha̍k-ka jīn-tēng, gú-giân ûi-ki chòe chho͘-chho͘ piáu-hiān ê hiàn-siōng sī gín-á tī chhú-gōa kóng bó-gú siū hān-chè. Chìn-chi̍t-pō͘ sī chhù-lāi bô o̍h bó-gí. Só͘-í gín-á kap siàu-liân-lâng sī ûi-ki gú-giân khai-sí ê tùi-siōng, mā eng-kai sī bó-gú hôe-ho̍k chiam-tùi ê tē-it ê tùi-siōng.

语言学家认定, 语言危机最初初表现 ê 现象是gín-á tī厝外讲母语受限制. 进一步是tī厝内无学母语. 所以gín-á kap少年人是语言危机开始 ê 对象, mā应该是母语回复针对 ê 第一个对象.

Sū-si̍t Tâi-oân-ōe, Tâi-oân-jī chit-ê gī-tê lāi-iông chin hok-cha̍p. Chin-chiàⁿ su-iàu ū Tâi-gú ûi-ki ì-sek ê siā-hōe kap chèng-hú lâi kip-kiù. Kin-nî 2019 nî 8 goe̍h 25 kàu 28 jit, tī Bí-kok Ka-chiu Los Angeles ū khui 23 kài sè-kài Tâi-bûn-iâⁿ. Tiong-kan ū siông-sè ê thó-lūn. Chhiáⁿ chham-khó i ê bāng-chām, tāi-hōe chhiú-chheh.

事实台湾话, 台湾字这个议题内容真复杂.真正需要有台语危机意识 ê 社会kap政府来急救. 今年2019 年8 月25 到28 日, tī 美国加州 Los Angeles 有开23 届世界台文营. 中间有详细 ê 讨论. 请参考伊 ê 网站, 大会手册.

（Chok-chiá chù:chhiáⁿ iōng pe̍h-ōe-jī)（作者注：请用白话字）