《陈雷文选》

 | | | 转寄

写hō͘ 学生朋友 ê 代志 20 - 地球 ê 条件

作者 陈雷 2019.11.24

（Siá hō͘ ha̍k-seng pêng-iú ê tāi-chì 20）（写hō͘ 学生朋友 ê 代志 20）

Tē-kiû ê tiâu-kiāⁿ / 地球 ê 条件

Chit-ê sī siōng-kài tōa ê būn-tê, put-kò iā siōng-kài ē hō͘ lâng hut-lio̍k bô-khòaⁿ. In-ūi tē-kiû ê khoân-kéng chin-tōa, lán kò-jîn chò ê tāi-chì óng-óng khòaⁿ bē chhut--lâi chek-sî ti̍t-chiap ê éng-hióng. Put-kò kho-ha̍k ê gián-kiù tiāu-cha, chèng-bêng jîn-chō ê in-sò͘ í-keng tùi tē-kiû ê khoân-kéng chò-sêng chin siong-tiōng ê phò-hāi.

这个 是上盖大 ê 问题, 不过也上盖ē hō͘人忽略无看. 因为地球 ê环境真大, 咱个人做 ê 代志往往看bē出--来即时直接 ê 影响. 不过科学 ê 研究调查, 证明人造 ê 因素已经对地球 ê 环境做成真伤重 ê 破害.

Nî-hòe khah-tōa ê lâng pí-kàu chit-má kap in siàu-liân sî ê khoân-kéng, joa̍h--lâng ê un-tō͘, khe--nih ê chúi-ke chhân-lê, hái--nih lia̍h ê hî, Ko-hiông ê thiⁿ-sek….tō khòaⁿ ē chhut--lâi 5, 60 tang ê piàn-hòa. M̄-nā lú lâi lú bái, jî-chhiáⁿ piàn-bái ê sok-tō͘ lú kín. Chia ê piàn-hòa chú-iàu sī in-ūi jîn-chō ê tē-kiû seng-un, khoân-kéng u-jiám(hái-iûⁿ, khe, ô͘, khong-khì, thó͘-tē ê u-jiám)kap chū-jiân khoân-kéng ê phò-hāi(sim-lîm, làm-tē, thô͘-jióng, san-ô͘-chiau siau-sit）.

年岁kha大 ê 人 比较 chit-má kap in少年时 ê 环境. 热--人 ê 温度, 溪--里 ê水鸡田螺, 海--里掠 ê 鱼, 高雄 ê 天色….tō看ē出--来 té-té 5, 60 冬 ê 变化. M̄-nā lú 来lú bái, 而且变bái ê 速度 lú紧. Chia ê 变化主要是因为人造 ê 地球升温, 环境污染（海洋, 溪, 湖, 空气, 土地 ê污染）kap 自然环境 ê 破害（森林, làm地, 土壤, 珊瑚chiau消失）.

Ūi-siáⁿ-mi̍h ū chit 3 hāng tāi-chì hoat-seng？ Tī sàn-hiong ê kok-ka, chú-iàu sī jîn-kháu ap-le̍k. Tī hó-gia̍h kok-ka chú-iàu sī chu-pún chú-gī ê chè-tō͘ kap siau-hùi-chiá chú-gī （consumerism). Chu-pún ka pak-siap khoân-kéng chu-goân lâi thàn-chîⁿ. Siau-hùi-chiá chi-chhî chu-pún-ka, lōng-hùi chu-goân.

为啥物有这3 项代志发生？Tī 散乡 ê 国家, 主要是人口压力. Tī 好额国家主要是资本主义 ê制度 kap 消费者主义（consumerism). 资本家剥削环境资源来趁钱. 消费者主义支持资本家, 浪费资源.

Í-siōng 3 hāng piàn-hòa, nā chhiau-kòe bó͘-chióng thêng-tō͘ tō chin khùn-lân hôe-ho̍k. kho-ha̍k ka kó͘-kè, bo̍k-chêng ê chhu-sè 10 gōa tang lāi nā-bô thiat-té kái-piàn, tō ē bīn-tùi tē-kiû seng-un 1.5 tō͘ í-siōng ê hān-kài. Tē-kiû seng-un nā chhiau-kòe bó͘ chi̍t-ê hān-kài, tō piàn-chò ok-sèng sûn-hoân, bô hoat-tō͘ hôe-tńg(irreversible). Che sī tē-kiû khui hō͘ lán ê tiâu-kiāⁿ, lán bô hoat-tō͘ kái-piàn, bē-sái chhiau-kòe. Che èng-tong sī choân sè-kài siōng kín-kip tiong-tōa ê ûi-ki.

以上3 项变化, 若超过某种程度tō真困难回复. 科学家估计, 目前 ê 趋势10 外冬内若无彻底改变, tō ē面对地球升温1.5 度以上 ê 限界. 地球升温若超过某一个限界, tō 变做恶性循环, 无法度回转（irreversible). Che 是地球开hō͘咱 ê 条件, 咱无法度改变, bē使超过. Che 应当是全世界上紧急上大 ê 危机.

（Chok-chiá chù:chhiáⁿ iōng pe̍h-ōe-jī) （作者 注：请用白话字）