《陈雷文选》

 | | | 转寄

写hō͘学生朋友ê代志 35 - 科学ê奇境

作者 陈雷 2019.12.15

（Siá hō͘ ha̍k-seng pêng-iú ê tāi-chì 35）（写hō͘学生朋友ê代志 35）

Kho-ha̍k ê kî-kéng / 科学ê奇境

Kīn-tāi bûn-bêng chi̍t-ê siōng-tiōng-iàu ê sêng-chiū tō-sī kho-ha̍k ê kiàn-li̍p kap èng-iōng. I m̄-nā kái-piàn jîn-lūi i-oa̍h ê khoân-kéng, khòng-tōa lán tùi chū-jiân-kài ê liáu-kái, lî-chhiáⁿ éng-hióng lâng lōe-chāi ê sim-lêng.

近代文明一个上重要 ê 成就 tō是科学ê建立kap应用. 伊m̄-nā改变人类依活ê环境, 扩大咱对自然界ê了解, 而且影响人内在ê心灵.

Kho-ha̍k siōng chú-iàu ê te̍k-tiám sī ùi ká-siat kàu chèng-bêng. Siōng-chá jîn-lūi tō ē-hiáu ká-siat. Goân-sí-lâng gū-tio̍h tē-tāng, kái-soeh sī sîn teh siū-khì. Che tō-sī ká-siat. In koh chìn-chi̍t-pō͘ kā chit-ê bô keng-kòe chèng-bêng ê ká-siat piàn-chó thâu-khak lāi ê sū-si̍t.

科学上主要ê特点是ùi假设到证明. 上早人类tō ē晓假设. 原始人遇tio̍h地动, 解说是神 teh受气. Che tō是假设. In koh进一步kā这个无经过证明ê假设变做头壳内ê事实.

Ùi ká-siat kàu chèng-bêng, chi̍t-ê kan-tan ê lē tō-sī sò͘-ha̍k. Pí-jū ká-siat X + 3 téng-ū 5, chèng-bêng X sī 2. Chi̍t-hāng tāi-sò͘(algebra)tī tē-chhit sè-kí í-keng kiàn-li̍p. Kīn-tāi kho-ha̍k tāi-iok sì, gō͘ pah-nî le̍k-sú, kàu taⁿ ê sêng-chiū hián-sī kho-ha̍k ê hong-hoat, goân-chek chin ū-la̍t, chin ū lō͘-iōng.

Ùi假设到证明, 一个简单ê例 tō是数学. 比如假设 X + 3 等于 5, 证明 X 是 2. 这款代数（algebra)tī 第七世纪已经建立. 近代科学大约 4, 5百年历史, 到taⁿ ê 成就显示科学ê方法, 原则真有力, 真有路用.

Tān-sī kho-ha̍k siōng-tōa ê kî-chek chhiau-kòe I tī bu̍t-chit, si̍t-iōng hong-bīn ê kè-ta̍t. kho-ha̍k thê-kiong tì-sek, hō͘ lán ê sī-kài khoah-khòng. Ùi goân-chú lāi-té siōng-sió ê ‘qoark’ kàu siōng-tōa ê ú-tiū, pau-hâm ê hoān-ûi ū chi̍t āu-bīn la̍k-cha̍p ê lêng(zero)ê pōe-sò͘. I hō͘ lán khòaⁿ-tio̍h múi-ji̍t seⁿ-oa̍h hoān-ûi lāi khòaⁿ bē-tio̍h ê mi̍h-kiāⁿ, goân-chú ê sè-kài, thian-bûn ê sè-kài, kúi pah-bān tang chêng seng-bu̍t ê sè-kài chióng-chióng. Ta̍h ji̍p kho-ha̍k ê mn̂g, I hō͘ lán chiap-chhiok tio̍h ji̍t-siông seⁿ-oa̍h chiap-chhiok bē-tio̍h ê kám-siū, sim-lêng ê bí-kám, sîn-bi̍t, sīm-chì chông-pài ê kéng-kài. Hō͘ lán chiâⁿ-chò tì-hūi ê lâng.

但是科学上大ê奇迹超过伊tī物质, 实用方面ê价值. 科学提供知识, hō͘咱ê视界阔旷. Ùi原子内底上小 ê ‘quark’ 到上大 ê 宇宙, 包含ê范围有 1 后面 60 个零（zero)ê 倍数. 伊 hō͘咱看tio̍h 每日生活范围内看bē tio̍h ê 物件, 原子ê世界, 天文ê世界, 几百万冬前生物ê世界种种. 踏入科学 ê 门, 伊hō͘咱接触tioh日常生活接触bē tio̍h ê感受, 心灵ê美感, 神密, 甚至崇拜ê境界. Hō͘咱成做智慧ê人.

（Chok-chiá chù:chhiáⁿ-iōng pe̍h-ōe-jī)（作者注：请用白话字）