《陳雷文選》

 | | | 轉寄

寫hō͘學生朋友ê代誌 35 - 科學ê奇境

作者 陳雷 2019.12.15

（Siá hō͘ ha̍k-seng pêng-iú ê tāi-chì 35）（寫hō͘學生朋友ê代誌 35）

Kho-ha̍k ê kî-kéng / 科學ê奇境

Kīn-tāi bûn-bêng chi̍t-ê siōng-tiōng-iàu ê sêng-chiū tō-sī kho-ha̍k ê kiàn-li̍p kap èng-iōng. I m̄-nā kái-piàn jîn-lūi i-oa̍h ê khoân-kéng, khòng-tōa lán tùi chū-jiân-kài ê liáu-kái, lî-chhiáⁿ éng-hióng lâng lōe-chāi ê sim-lêng.

近代文明一个上重要 ê 成就 tō是科學ê建立kap應用. 伊m̄-nā改變人類依活ê環境, 擴大咱對自然界ê瞭解, 而且影響人內在ê心靈.

Kho-ha̍k siōng chú-iàu ê te̍k-tiám sī ùi ká-siat kàu chèng-bêng. Siōng-chá jîn-lūi tō ē-hiáu ká-siat. Goân-sí-lâng gū-tio̍h tē-tāng, kái-soeh sī sîn teh siū-khì. Che tō-sī ká-siat. In koh chìn-chi̍t-pō͘ kā chit-ê bô keng-kòe chèng-bêng ê ká-siat piàn-chó thâu-khak lāi ê sū-si̍t.

科學上主要ê特點是ùi假設到證明. 上早人類tō ē曉假設. 原始人遇tio̍h地動, 解說是神 teh受氣. Che tō是假設. In koh進一步kā這个無經過證明ê假設變做頭殼內ê事實.

Ùi ká-siat kàu chèng-bêng, chi̍t-ê kan-tan ê lē tō-sī sò͘-ha̍k. Pí-jū ká-siat X + 3 téng-ū 5, chèng-bêng X sī 2. Chi̍t-hāng tāi-sò͘(algebra)tī tē-chhit sè-kí í-keng kiàn-li̍p. Kīn-tāi kho-ha̍k tāi-iok sì, gō͘ pah-nî le̍k-sú, kàu taⁿ ê sêng-chiū hián-sī kho-ha̍k ê hong-hoat, goân-chek chin ū-la̍t, chin ū lō͘-iōng.

Ùi假設到證明, 一个簡單ê例 tō是數學. 比如假設 X + 3 等於 5, 證明 X 是 2. 這款代數（algebra)tī 第七世紀已經建立. 近代科學大約 4, 5百年歷史, 到taⁿ ê 成就顯示科學ê方法, 原則真有力, 真有路用.

Tān-sī kho-ha̍k siōng-tōa ê kî-chek chhiau-kòe I tī bu̍t-chit, si̍t-iōng hong-bīn ê kè-ta̍t. kho-ha̍k thê-kiong tì-sek, hō͘ lán ê sī-kài khoah-khòng. Ùi goân-chú lāi-té siōng-sió ê ‘qoark’ kàu siōng-tōa ê ú-tiū, pau-hâm ê hoān-ûi ū chi̍t āu-bīn la̍k-cha̍p ê lêng(zero)ê pōe-sò͘. I hō͘ lán khòaⁿ-tio̍h múi-ji̍t seⁿ-oa̍h hoān-ûi lāi khòaⁿ bē-tio̍h ê mi̍h-kiāⁿ, goân-chú ê sè-kài, thian-bûn ê sè-kài, kúi pah-bān tang chêng seng-bu̍t ê sè-kài chióng-chióng. Ta̍h ji̍p kho-ha̍k ê mn̂g, I hō͘ lán chiap-chhiok tio̍h ji̍t-siông seⁿ-oa̍h chiap-chhiok bē-tio̍h ê kám-siū, sim-lêng ê bí-kám, sîn-bi̍t, sīm-chì chông-pài ê kéng-kài. Hō͘ lán chiâⁿ-chò tì-hūi ê lâng.

但是科學上大ê奇蹟超過伊tī物質, 實用方面ê價值. 科學提供知識, hō͘咱ê視界闊曠. Ùi原子內底上小 ê ‘quark’ 到上大 ê 宇宙, 包含ê範圍有 1 後面 60 个零（zero)ê 倍數. 伊 hō͘咱看tio̍h 每日生活範圍內看bē tio̍h ê 物件, 原子ê世界, 天文ê世界, 幾百萬冬前生物ê世界種種. 踏入科學 ê 門, 伊hō͘咱接觸tioh日常生活接觸bē tio̍h ê感受, 心靈ê美感, 神密, 甚至崇拜ê境界. Hō͘咱成做智慧ê人.

（Chok-chiá chù:chhiáⁿ-iōng pe̍h-ōe-jī)（作者注：請用白話字）